Het kompas

Het komt vaak voor dat je een kompas nodig hebt. Je kunt er een kopen, maar een goed kompas is duur. Daarom ga je nu zelf een kompas bouwen. Je hebt nodig:

• Materiaal om het kompas te bouwen:
  • Een jampotje gevuld met water
  • Een magneet
  • Een grote paperclip
  • Een stukje tekenpapier
• Gereedschap
  • Een kniptangetje
  • Een markerstift
  • Een schaar

Knip met het tangetje een stukje van de paperclip af. Het moet tussen de 2 of 3 cm lang zijn. Het stukje moet helemaal recht zijn, anders wordt het kompas onnauwkeurig. Dan houd je de magneet in je ene hand, en het ijzerdraadje in de andere hand. Je wrijft het stukje paperclip langs de magneet, keer op keer steeds in dezelfde richting. Doe dit enkele tientallen keren vaak, totdat het stukje paperclip magnetisch geworden is. Controleer dit door het tegen een andere paperclip te houden. Het moet eraan kunnen blijven hangen. Dit wordt dan de kompasnaald.

Neem dan het jampotje, knip een cirkelvormig stuk papier af, met een doorsnede net zo groot als de kompasnaald. Leg het papiertje voorzichtig op het water, zodat het blijft drijven. Het papier mag geen water opzuigen, anders zinkt het later. Leg daar voorzichtig de kompasnaald op en kijk wat er dan gebeurt.
Het papiertje met de kompasnaald erop gaat dan draaien, tot het in een bepaalde richting staat. Dan wijst de ene kant van de naald naar het noorden, en de andere naar het zuiden.

Dat kun je schatten aan de stand van de zon. De zon staat in het middaguur in het zuiden. 's Ochtends meer in het oosten, 's middags meer in het westen.

Als je het nog echter wilt maken, kun je op het papiertje een mooie windroos maken, met alle windrichtingen erop getekend. Zo, bijvoorbeeld. Je kunt ook de kompasrichtingen aan de zijkant van het jampotje tekenen.

1. Breng het kompas uit evenwicht, door bijvoorbeeld het potje een slag te draaien. Kijk hoe lang het duurt voordat de naald weer naar het noorden wijst.
   Hoe beter het kompas, hoe sneller het weer stil ligt en naar het noorden wijst. Je zult zien dat dit kompas het vrij goed doet.
2. Kijk om 12 uur 's middags op het kompas, en controleer of de zon dan inderdaad precies in het zuiden staat. Als dat niet zo is, waarom zou dat dan zo zijn?
3. Neem iets groots van ijzer (een koektrommel of groot conservenblik) en beweeg het op een afstand van een paar centimeter langs het kompas. Je zult zien dat het kompas dan een afwijking gaat vertonen. Terwijl het blik toch niet magnetisch is; hoe zou dat dan komen?